اهداف جاعلان شبهه ازدواج خليفه دوم با امّ‏كلثوم

پاسخ به شبهات، از گذشته‏ هاى دور مورد توجه علماى شيعه بوده است و در اين زمينه كتاب‏ها، مقاله‏ ها و رساله‏ ها به زيور طبع درآمده است؛ امّا آنچه كمتر مورد توجه قرار گرفته، بررسى و شناخت آسيب‏ هايى است كه شبهات بر عقايد مسلمانان وارد مى‏ كنند؛ از جمله در شبهه معروف «ازدواج خليفه دوم با ام‏ كلثوم»، اين پرسش مطرح مى‏ شود كه اهداف جاعلان اين روايت چه بوده است؟

1. اثبات رابطه محبت‏ آميز بين خليفه دوّم و اميرمؤمنان حضرت على عليه‏السلام

سازندگان و ترويج‏ دهندگان اين ازدواج، مى‏ خواهند ثابت كنند كه بين خليفه دوم و اميرمؤمنان عليه‏السلام رابطه‏ اى محبت ‏آميز برقرار بوده است؛ چرا كه اين ارتباط آن‏ قدر محبت‏ آميز بوده تا
جايى كه آن حضرت حاضر مى‏ شود دختر خود را به تزويج خليفه دوم درآورد!

پاسخ:

الف) پاسخ قرآنى

حضرت لوط عليه‏السلام به قوم خود كه در پى كار زشت لواط با مهمانان آن حضرت بودند، فرمود: «قالَ يا قَوْمِ هؤلاءِ بَناتى هُنَّ أَطْهَرُ لَكُمْ»[1]؛ «اى قوم من، اينان دختران من‏ اند [كه مى‏ توانيد با آنها ازدواج كنيد]، آنان براى شما پاكيزه ‏تر هستند».

حضرت لوط عليه‏السلام به آنها پيشنهاد ازدواج با دخترانش را داد تا راه فسق و فجور امّت خود كه به اين كار بسيار زشت عادت كرده بودند، مسدود كند و آنها را وادار سازد كه از اين عمل شنيع دست بردارند.

اگر قوم حضرت لوط عليه‏السلام پيشنهاد او را مى ‏پذيرفتند، آيا اين ازدواج نشانه محبّت ميان آنها بود؟ يا اينكه حضرت لوط عليه‏السلام با اِكراه و به هدف پاك‏سازى قوم خود و هدايت آنان چنين پيشنهادى داد؟ بنابراين انگيزه ازدواج، هميشه مِهر و محبّت نيست، بلكه دليل ‏هاى ديگرى همچون حفظ و نگهدارى اصل دين و هدايت جامعه به اصلاح و پاك‏سازى نفْس، باعث مى ‏شود كه با اجبار و اكراه ازدواج رخ دهد.

ب) پاسخ تاريخى

اوّلين راويان اين حديث، رُوات اُموى بوده ‏اند كه هدفشان از جعل اين روايات، اثبات رفاقت و مودّت ميان اميرالمؤمنين حضرت على عليه‏السلام و خليفه دوم نبوده است. رُوات اُموى و خلفاى بنى‏ اميّه همان كسانى بودند كه روى منابر به تفسيق و تكفير[2] و توهين و لعن[3] اميرمؤمنان حضرت على عليه‏السلام مى پرداختند. از اين رو اثبات علاقه ‏مندىِ آن حريفِ تكفير شده به خليفه دوم موضوعى نبود كه از نظر راويان اُموى، امرى مثبت تلقى شود. بنابراين هدف راويان كذّاب اُموى از جعل اين داستان «مورد اهانت و تمسخّر و تحقير قرار دادن اميرالمؤمنين حضرت على عليه‏السلام» و «لكّه‏ دار كردن كرامت خاندان ابوطالب عليه‏السلام» بوده است.

[1] . سوره هود، آيه 78.

 
[2] . معاويه در آخر خطبه نمازِ خود مى‏ گفت: خدايا، ابوتراب در دين تو [نعوذ باللّه] ملحد شده و مردم را از راه تو بازداشته است؛ پس تو او را به شدّت لعنت كن و به عذابى دردناك عذابش نما (شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج4، ص56).

 
[3] . غزالى نقل مى‏ كند: عموم مردم به مدّت هزار ماه يعنى حدود 83 سال بر روى منابر به اميرالمؤمنين على عليه‏السلام دشنام داده‏ اند (سرّ العالمين، المقالة الرابعه، ص20). عامر بن عبدالله بن زبير مى‏ گويد: بنى‏ اميّه هفتاد سال بر روى منابرشان على را لعن كردند، ولى خداوند پيوسته بر مقام و فضيلتِ على[ عليه‏السلام] می ‏افزود (ربيع الابرار، ج2، ص186).