درخت از نگاه قرآن

درخت یکی از آفریده‌های شگفت‌انگیز خداوند است که دقت در آن قدرت لایزال الهی را به تصویر می‌کشد. در قرآن‌ کریم وجود درختان به‌عنوان نشانه الهی مطرح می‌شود که می‌تواند قدرت پروردگار را در خلق چنین ارگانیسم پیچیده یا از یک بذر و نهال کوچک نشان دهد.  در آیه 60 سوره نمل در رابطه با درخت آمده است: «أَمَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَأَنزَلَ لَکُم مِّنَ السَّمَاءِ مَاء فَأَنبَتْنَا بِهِ حَدَائِقَ ذَاتَ بَهْجَةٍ مَّا کَانَ لَکُمْ أَن تُنبِتُوا شَجَرَهَا أَإِلَهٌ مَّعَ اللَّهِ بَلْ هُمْ قَوْمٌ یَعْدِلُونَ؛ [آیا آنچه شریک مى‏‌پندارند بهتر است] یا آن کس که آسمان‌ها و زمین را خلق کرد و براى شما آبى از آسمان فرود آورد پس به‌وسیله آن باغ‌هاى بهجت‏‌انگیز رویانیدیم کار شما نبود که درختانش را برویانید آیا معبودى با خداست [نه] بلکه آنان قومى منحرفند».

همچنین در آیه 10 و 11 سوره نحل در رابطه با درخت آمده است: «یُنبِتُ لَکُم بِهِ الزَّرْعَ وَالزَّیْتُونَ وَالنَّخِیلَ وَالأَعْنَابَ وَمِن کُلِّ الثَّمَرَاتِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَةً لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ؛ در این کار رحمت و قدرت الهی برای اهل فکرت پدیدار است».

در آیه 71 و 72 سوره واقعه نیز جهت نمایان کردن قدرت خداوند آمده است: «فَرَأَیْتُمُ النَّارَ الَّتِی تُورُونَ أَأَنتُمْ أَنشَأْتُمْ شَجَرَتَهَا أَمْ نَحْنُ الْمُنشِؤُونَ؛ آیا آن آتشى را که برمی‌افروزید ملاحظه کرده‏‌اید آیا شما [چوب] درخت آن‌را پدیدار کرده‏‌اید یا ما پدید آورنده‌‏ایم» و نیز در آیه 68 سوره نحل خداوند قدرت خود را در رفتار زنبور عسل در کوه‌ها و درختان نشان می‌دهد و می‌فرماید: «وَأَوْحَى رَبُّکَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِی مِنَ الْجِبَالِ بُیُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا یَعْرِشُونَ؛ و پروردگار تو به زنبور عسل وحى [=الهام غریزى] کرد که از پاره‌‏اى کوه‌ها و از برخى درختان و از آن‌چه داربست می‌کنند خانه‏‌هایى براى خود درست کن».

تمامی مخلوقات خداوند به تسبیح و ذکر حمد الهی مشغولند. درختان نیز به‌عنوان دسته‌ای از مخلوقات به‌طور مداوم به تحمید الهی مشغولند، به‌طوری که در بسیاری از آیات قرآن به تسبیح و سجده درختان اشاره شده است. برای مثال خداوند متعال در آیه 6 سوره الرحمن می‌فرماید: «وَالنَّجْمُ وَالشَّجَرُ یَسْجُدَانِ؛ و بوته و درخت چهره‏‌سایانند».

همچنین در آیه 18 سوره مبارکه حج بیان شده: «أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یَسْجُدُ لَهُ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَمَن فِی الْأَرْضِ…إِنَّ اللَّهَ یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ؛ آیا ندانستى که خداست که هرکس در آسمان‌ها و هر کس در زمین است و خورشید و ماه و [تمام] ستارگان و کوه‌ها و درختان و جنبندگان و بسیارى از مردم براى او سجده می‌کنند و بسیارى‌اند که عذاب بر آنان واجب شده است و هر که را خدا خوار کند او را گرامی‌دارنده‏‌اى نیست چرا که خدا هر چه بخواهد انجام می‌دهد».

در آیات 24 تا 26 سوره ابراهیم می‌خوانیم: «أَلَمْ تَرَ کَیْفَ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلًا کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرةٍ طَیِّبَةٍ؛ آیا ندیدى خدا چگونه مثل زده سخنى پاک که مانند درختى پاک است که ریشه‌‏اش استوار و شاخه‏‌اش در آسمان است میوه‏‌اش را هر دم به اذن پروردگارش مى‏‌دهد و خدا مثلها را براى مردم مى‌‏زند شاید که آنان پند گیرند و مثل سخنى ناپاک چون درختى ناپاک است که از روى زمین کنده شده و قرارى ندارد».

همچنین در آیه 35 سوره مبارکه نور نیز می‌فرماید: «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ… وَاللَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ؛ خدا نور آسمان‌ها و زمین است مثل نور او چون چراغدانى است که در آن چراغى و آن چراغ در شیشه‏‌اى است آن شیشه گویى اخترى درخشان است که از درخت‏ خجسته زیتونى که نه شرقى است و نه غربى افروخته می‌شود… داستان نورش به مشکاتی ماند که در آن چراغی روشن باشد و آن چراغ ‌میان شیشه‌ای که تلألو آن گویی ستاره‌ای است درخشان و روشن از درخت مبارک زیتون که با آن‌که شرقی و غربی نیست، شرق و غرب بدان فروزان است.

در آیه 60 سوره اسراء بیان شده: «وَإِذْ قُلْنَا لَکَ إِنَّ رَبَّکَ أَحَاطَ بِالنَّاسِ وَمَا جَعَلْنَا الرُّؤیَا الَّتِی أَرَیْنَاکَ إِلاَّ فِتْنَةً لِّلنَّاسِ وَالشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی القُرْآنِ وَنُخَوِّفُهُمْ فَمَا یَزِیدُهُمْ إِلاَّ طُغْیَانًا کَبِیرًا؛ و [یاد کن] هنگامى را که به تو گفتیم به‌راستى پروردگارت بر مردم احاطه دارد و آن رؤیایى را که به تو نمایاندیم و [نیز] آن درخت لعنت ‏شده در قرآن را جز براى آزمایش مردم قرار ندادیم و ما آنان را بیم مى‌‏دهیم ولى جز بر طغیان بیشتر آن‌ها نمى‏‌افزاید».

درختکاری در سیره ائمه معصومین(ع)

دین مبین اسلام برای آن‌که اهمیت درختکاری را برای مسلمانان صدر اسلام و پس از آن، ملموس‌تر بیان کند، کاشت درخت قابل محصول را نوعی صدقه معرفی می‌کند.

در منابع روایی اسلام، قطع درختان به‌شدت منع شده است، اهمیت این مسئله به‌حدی است که رسول خدا(ص) همواره به رزمندگان اسلام سفارش می‌کردند، تا در صورت پیروزی بر دشمن، نکاتی را مد‌نظر قرار دهند که یکی از آنها پرهیز از قطع درختان بود.

رسول خدا(ص) در مورد درخت‌کاری و اهمیت آن فرمود: «کسی‌که درختی بکارد خداوند نیز برای او در بهشت درختی می‌کارد و نیز فرمود: «کسی‌که درختی بکارد یا چاهی حفر کند یا زمین مرده‌ای را زنده کند، پس از جانب خدا و رسول‌(ص) پاداش نصیب او می‌شود».

امام حسن(ع) فرمود: «نخل و درخت برای خانواده درخت‌کار، برکت است و برای بازماندگان پس از آنان نیز اگر شکرگزار خداوند باشند نیز برکت است».

رسول اکرم(ص) فرمود: «هر کسی‌که درختی بکارد و درخت میوه دهد، خداوند به اندازه میوه‌های آن درخت به او ثواب می‌دهد».

رسول اکرم(ص) فرمود: «هر کسی چیزی بکارد، هیچ انسان و یا مخلوقی از آن نمی‌خورد، مگر این‌که برای کسی که آن‌را کاشته صدقه می‌باشد».

امام عزلت‌نشینی که در طول 25 سال 60 هزار نخل کاشت

حضرت علی(ع) در بیست و پنج سال عزلت و خانه‌نشینی، به حفاری قنات و درخت‌کاری مشغول بودند و شصت هزار نخل کاشتند و امام صادق(ع) فرمود: شش چیز است که مؤمن پس از مرگ خود از آن سود می‌برد، فرزند صالح که برایش آمرزش خواهد، قرآنی که خوانده شود، چاه آبی که بکند و درختی که بکارد و صدقه آبی که جاری سازد و روش نیکی که از آن پیروی شود.

 در روایتی دیگر از پیامبر گرامی اسلام(ص) تأکید بر درختکاری را شدت می‌بخشد و با لحن خاص بدان اهتمام می‌ورزد و طبق حدیثی حضرت می‌فرماید: اگر عمر جهان پایان یابد و قیامت برسد و یکی از شما نهالی در دست داشته باشد چنانچه به قدر کاشتن آن فرصت باشد باید فرصت را از دست ندهد و آن را بکارد و در روایت دیگری امام صادق(ع) می‌فرماید: خداوند درخت را برای انسان آفریده از این‌رو درخت بکارید، آن را آبیاری کنید و در حفظ آن بکوشید، علاوه بر روایات فراوانی که در تشویق به درختکاری نقل شده است، کاشت درخت را می‌توان از اعمال صالح قرار داد و آن را از مصداق‌های روایات و آیاتی که به آن تأکید کردند دانست.

در روایتی امام صادق(ع) فرمود: مؤمن پس از مرگ از شش خصلت سود می‌برد؛ فرزند صالح که برایش آمرزش بطلبد، قرآنی که خوانده، چاه آبی که حفر کرده و درختی که کاشته است و …، به همین منظور در اسلام میان امور مربوط به زندگی انسان و پیوند انسان با خداوند رابطه تنگاتنگی وجود دارد و عملی که به‌طور کامل نیازهای زندکی آدمی را برمی‌آورد اگر به قصد قربت انجام گیرد عبادت محسوب می‌شود و آدمی را به خداوند نزدیک می‌کند پس می‌توان گفت درختکاری و کشاورزی نیز در زمره چنین اعمالی هستند.

منبع:akefoon.ir